17/4/12

A pedra de misar


Un ensaio a todas luces aconsellable é o libro de Josep Llobera “O deus da Modernidade: o desenvolvemento do nacionalismo na Europa occidental” (1996) onde se analisan de xeito brillante, ao meu modo de ver, os alicerces teóricos e anímicos dos movementos de liberación das nacións sen Estado. En moitos casos, o vencello entre relixión e nacionalismo étnico foi a chave do éxito destes procesos revolucionarios. Aquí, en Bulgaria, temos un exemplo magnífico desta realidade. A Igrexa ortodoxa búlgara foi a garante do idioma e do sentir nacional baixo a ocupación otomana entre fins do século XIV e o último terzo do século XIX. Os mosteiros empoleirados na montaña, auténticas fortalezas fuxidías, convertéronse, por unha banda, en cenáculos para a recuperación da memoria colectiva, e por outra banda, en eixo fundamental da estratexia elaborada polos comités revolucionarios dirixidos por Vasil Levski e outros patriotas que levaron a cabo o golpe fallido de 1876 contra o Sultán. A feroz represión turca mobilizou á opinión pública internacional e deu como resultado a guerra turco-rusa de 1877-1878 e a consecuente independencia de Bulgaria. Un papel semellante xogou a Igrexa serbia, mesmo en épocas recentes, como nos recorda o vinte aniversario do inicio do salvaxe sitio de Saraxevo.
Cambiando de continente, un idéntico proceso deuse no Imperio abisinio co gallo da ocupación fascista italiana. Mussolini tentou rabanar os alicerces simbólicos do orgullo etíope cunha estratexia de humillación que contemplou o roubo dos obeliscos de Axum e unha represión brutal contra a poboación local. O atentado fallido contra o virrei Graziani en 1937 deu lugar á masacre de trescentos monxes etíopes do mosteiro de Debre Libanos, na zona cero do místico cristianismo ortodoxo etíope, arelixión dos dous grupos étnicos dominantes até hoxe, os amhara e os oromo. Os claros vencellos entre a igrexa e a guerrilla na guerra e liberación nacional trouxo como consecuencia un ataque frontal aos santuarios. Os corpos dos trescentos monxes quedaron estrados, sen soterrar, até a fin da guerra, como medida de persuasión para evitar o apoio do campesiñado aos patriotas abisinios (“arbeñoch”).
Esta relación entre resistencia-Igrexa nacional contra un poder alóctono constátase tamén de xeito paradigmático no caso irlandés. Cando as tropas de Cronwell entran a sangue e lume en Irlanda levan a cabo unha política de terra queimada, esborrallando por sistema as igrexas católicas esparexidas por toda a illa. Neste contexto, a igrexa devén un símbolo nacional. Os grupos de patriotas irlandeses, na súa fuxida, recuperan pedras das ermidas, capelas e igrexas queimadas, a poder ser anacos do altar, e lévanas canda si. Estas pedras, coñecidas como “carragh ann afrin”, son todo un recurso nemotécnico que transmite a tradición. Nos acampamentos dos grupos resistentes esta pedra simbolizaba a orde social gaélica e viña sendo todo un referente identitario, unha metáfora do patrimonio perdido e do orgullo nacional.
Unha rapaza de Cerasia casou en Cuba cun paisano seu, moito antes da guerra de España; de volta a Galicia, ao morrer de vella aquí deixou como leigado unha fermosa caixa, da que nunca se desprendera en vida. Dentro dela, comparten espazo unha vacaloura disecada, unha estampiña da Virxe, un alicornio e unha pedriña envolta cos restos dunha carta escrita en Cuba en papel de algodón. Esta pedra é a esquiniña do sopé de mármore do retábulo central da igrexa parroquial de Cerasia. Todo un exemplo de pedra de misar galaica que cruzou o Atlántico dúas veces.
Non serei eu quen diga que o futuro de Galicia nestes tempos de resistencia cultural e política para por oficiar misas, nin moito menos, pero si pasa por preservar e actualizar esas pedras de misar. Aqueles membros da Igrexa que terman da pedra de misar galaica, como o meu veciño, o teólogo Andrés Torres Queiruga, son froito dun vesánico ataque das forzas do Mal. A ultradereita dona en 2012 do Poder, civil e eclesiástico, non se conforma con demandar a fin do Estado autonómico e recuperar termos como “rojo” ou “separatista”. Non, no caso de Torres Queiruga, tradutor da Biblia ao galego (aí é nada), aplícaselle un termo que había séculos non se escoitaba neste país: “hereje”.

Publicado orixinariamente en Galicia Confidencial
Fotografía: monasterio de Rila (Bulgaria)

No hay comentarios: